ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
Για την ευκολότερη παρακολούθηση του κειμένου, το άρθρο θα έχει τη
μορφή ερωτήσεων-απαντήσεων.
Μην διστάσετε να στείλετε τα ερωτήματα σας
1.Τι εννοούμε με τον όρο κατάθλιψη στην καθημερινή γλώσσα;
Η λέξη κατάθλιψη έχει πολλές διαφορετικές σημασίες. Άλλα εννοούμε όταν
την χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας γλώσσα και άλλα όταν την
χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε ένα κλινικό σύνδρομο που απαιτεί
θεραπεία.
Στην καθομιλουμένη όταν λέμε ότι "σήμερα έχω κατάθλιψη", "είμαι
στεναχωρημένος", "νιώθω λυπημένος", "δεν έχω κέφι", "αυτός ο άνθρωπος
σου φέρνει κατάθλιψη" ή "νιώθω μελαγχολικά", στην ουσία αναφερόμαστε σε
μια κατάσταση που έχει να κάνει με την διάθεσή μας. Η διάθεση είναι ένα
συναίσθημα και γι'αυτό συνήθως χρησιμοποιούμε τον όρο "νιώθω" για να το
περιγράψουμε. Η διάθεσή μας είναι καταθλιπτική ή μελαγχολική όταν
είμαστε λυπημένοι για κάτι.Το αντίθετό της είναι η χαρά. Ωστόσο τις
περισσότερες φορές δεν νιώθουμε ούτε το ένα ούτε το άλλο, αλλά μάλλον
είμαστε σε μια ουδέτερη κατάσταση. Μπορούμε λοιπόν να δούμε ότι υπάρχει
μια κλίμακα διαβάθμισης που στο ένα άκρο έχει την χαρά και στο άλλο την
λύπη. Οσο πιο κοντά βρισκόμαστε προς την τελευταία τόσο πιο
στεναχωρημένοι νιώθουμε, τόσο πιο μελαγχολικά και καταθλιπτικά
αισθανόμαστε.
Αυτό πάντως που είναι κοινό σε όλες τις περιπτώσεις είναι ότι
κατάθλιψη, λύπη, μελαγχολία προκαλείται από ερεθίσματα που γενικά
εκλαμβάνονται από τον άνθρωπο ως απώλεια κάποιου σημαντικού πράγματος.
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει ζήσει την συναισθηματική αυτή
εμπειρία. Ανεξάρτητα αν κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτό τον όρο για
να εκφράσουν διαφορετικό βαθμό λύπης , ωστόσο όλοι καταλαβαίνουμε
περίπου την σημασία της. Ως τέτοια εμπειρία, η κατάθλιψη συνήθως είναι
μικρής διαρκείας και αυτοπεριοριζόμενη. Είμαστε στεναχωρημένοι για
μικρό χρονικό διάστημα και πολύ εύκολα, όταν συμβεί κάτι ευχάριστο, η
διάθεσή μας επανέρχεται.
2. Τι εννοούμε με τον όρο Κατάθλιψη στην Ψυχιατρική;
Ο όρος Κατάθλιψη στην Ψυχιατρική υποδηλώνει μια συγκεκριμένη νόσο,
δηλαδή μια διαταραχή η οποία προκαλεί έναν συνδυασμό συμπτωμάτων που
δεν συναντάται σε άλλη νόσο (οι γιατροί συνηθίζουν να ονομάζουν αυτούς
τους συνδυασμούς συμπτωμάτων, που εμφανίζονται μαζί πολύ πιο συχνά
απ'ότι θα περίμενε κανείς μόνο από τύχη, ως σύνδρομα). Ένα από τα
χαρακτηριστικά του συνδρόμου της Κατάθλιψης είναι και η άσχημη διάθεση
και γι'αυτό το σύνδρομο ονομάστηκε έτσι. Δεν είναι όμως το μοναδικό ενώ
μερικές φορές μπορεί και να απουσιάζει. Σαν αρρώστια, η Κατάθλιψη έχει
κάποιους προδιαθεσικούς και αιτιολογικούς παράγοντες που συμβάλλουν
στην εμφάνισή της, μια συγκεκριμένη πορεία, πρόγνωση και θεραπεία.
3.Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;
1. Καταθλιπτική διάθεση: Τα άτομα περιγράφουν συναισθήματα μελαγχολίας
που μπορεί, σε ακραίες μορφές, να φτάνουν στην πλήρη απελπισία.
2. Απώλεια ευχαρίστησης ή ενδιαφέροντος στις συνηθισμένες ασχολίες.
Πέρα από τη μελαγχολική διάθεση, οι άνθρωποι με διάγνωση κατάθλιψης
χάνουν την ευχαρίστηση, και συνεπώς και το ενδιαφέρον τους, στις
συνηθισμένες τους δραστηριότητες και συχνά περιγράφουν ότι δεν αξίζει
να κάνει τίποτε από αυτά.
3. Διαταραχές στην όρεξη: οι περισσότεροι άνθρωποι με διάγνωση
κατάθλιψης χάνουν την όρεξή τους και χάνουν βάρος, χωρίς να κάνουν
δίαιτα, ενώ κάποιοι άλλοι παρουσιάζουν αύξηση του βάρους.
4. Διαταραχές στον ύπνο: η αϋπνία είναι πολύ συνηθισμένο σύμπτωμα της κατάθλιψης, αλλά σε κάποιους ο ύπνος μπορεί να αυξηθεί, παρά να
μειωθεί.
5. Ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση: στο πιο συνηθισμένο μοτίβο,
την επιβραδυμένη κατάθλιψη, το άτομο φαίνεται σαν να είναι υπερβολικά
σωματικά κουρασμένο. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, τα συμπτώματα παίρνουν
την αντίθετη μορφή, την διεγερμένη κατάθλιψη, η οποία χαρακτηρίζεται
από ακατάπαυστη δραστηριότητα και ανησυχία.
6. Απώλεια ενέργειας: συχνά τα άτομα περιγράφουν ότι αισθάνονται
κουρασμένα και χωρίς ενέργεια, χωρίς να έχουν κάνει τίποτε.
7. Συναισθήματα αναξιότητας και υπερβολικής ενοχής: θεωρούν τον
εαυτό τους ανάξιο και ελλειμματικό σε όποια χαρακτηριστικά θεωρούν
πιο σημαντικά. Συχνά, βιώνουν πολύ έντονα συναισθήματα ενοχής και
πιστεύουν ότι έχουν προκαλέσει κακό σε άλλους.
8. Δυσκολίες στη σκέψη και στη συγκέντρωση: Στην κατάθλιψη οι νοητικέςδιεργασίες συνήθως επιβραδύνονται. Τα άτομα τείνουν να είναι
αναποφάσιστα, και συχνά αναφέρουν ότι δυσκολεύονται να σκεφτούν, να
συγκεντρωθούν, να θυμηθούν και να πάρουν αποφάσεις για τη ζωή τους.
9. Επαναλαμβανόμενες σκέψεις γύρω από το θάνατο και την αυτοκτονία:
πολλά άτομα με διάγνωση κατάθλιψης σκέφτονται συχνά το θάνατο και την
αυτοκτονία, και αισθάνονται ότι ο κόσμος θα ήταν καλύτερος εάν δεν
ζούσαν.
4. Πόσο συχνή είναι η Κατάθλιψη;
Από έρευνες που έχουν γίνει υπολογίζεται ότι σε μια δεδομένη χρονική
στιγμή 5% του πληθυσμού εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ κατά την
διάρκεια ενός έτους 10% του πληθυσμού θα εμφανίσει συμπτώματα
κατάθλιψης. Κατά την διάρκεια της ζωής 20% των γυναικών και 12% των
ανδρών εμφανίζουν συμπτώματα συμβατά με κατάθλιψη. Θα πρέπει να
σημειωθεί ότι τα νούμερα αυτά περιλαμβάνουν όλες τις μορφές κατάθλιψης
από τις ελαφριές μέχρι τις σοβαρές γι'αυτό και είναι λίγο ψηλά.
5. Ποια είναι τα αίτια της Κατάθλιψης;
Το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι ότι δεν υπάρχει ένας και
μοναδικός λόγος που να εξηγεί την διαταραχή αυτή (όπως συνήθως
συμβαίνει και με πολλές άλλες αρρώστιες γενικότερα). Έρευνες ετών έχουν
επισημάνει μερικούς παράγοντες που φαίνεται να συμβάλλουν σε
διαφορετικό κάθε φορά βαθμό στην νόσηση από κατάθλιψη.
[1]. Γενετικοί παράγοντες
Ο κίνδυνος να πάθει κανείς κατάθλιψη όταν έχει στενούς συγγενείς που
πάσχουν, ιδιαίτερα από σοβαρές ή χρόνιες μορφές, είναι αυξημένος. Ένα
μέρος του αυξημένου αυτού κινδύνου θεωρείται ότι οφείλεται σε
γενετικούς παράγοντες που κληρονομούνται. Το πιο παραδεκτό μοντέλο για
την γενετική επίδραση στην κατάθλιψη θεωρεί ότι διάφορα γονίδια
εμπλέκονται στην μεταβίβαση χαρακτηριστικών (π.χ. χαρακτηριστικών της
προσωπικότητας, βιολογικών χαρακτηριστικών κ.λ.π.) που αυξάνουν την
προδιάθεση του ατόμου να πάθει κατάθλιψη. Δηλαδή, ένα άτομο που έχει
κληρονομήσει αυτά τα χαρακτηριστικά έχει μεγαλύτερο κίνδυνο από ένα
άλλο να πάθει κατάθλιψη όταν δράσουν και άλλοι παράγοντες (βιολογικοί,
ψυχολογικοί,
κοινωνικοί)τουπεριβάλλοντος.
[2]. Βιολογικοί παράγοντες.
[3]. Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες
α) Παράγοντες που δρούν νωρίς στην ζωή : Διάφορες έρευνες έχουν δείξει
ότι άτομα που σαν παιδιά είχαν ζήσει κάποιο γεγονός σημαντικής απώλειας
(π.χ. θάνατος γονιού, χωρισμός γονιών κ.λπ. ) έχουν μεγαλύτερες
πιθανότητες να πάθουν κατάθλιψη σαν ενήλικοι.
β) Παράγοντες που δρούν αργότερα : [1] Γεγονότα Ζωής: Μια σειρά
γεγονότων ζωής, είτε ψυχολογικών (π.χ. θάνατος αγαπημένου προσώπου,
διαζύγιο), είτε κοινωνικών (π.χ. οικονομική ύφεση, συνθήκες διαμονής)
είτε ακόμη ψυχοκοινωνικών (π.χ. απώλεια εργασίας, μετανάστευση),
φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο για κατάθλιψη . [2] Τρόπος σκέψης : Ο
τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και αντιλαμβάνονται τα
καθημερινά τους προβλήματα φαίνεται να ευνοεί σε μερικές περιπτώσεις
την δημιουργία κατάθλιψης. Υποστηρίζεται δηλαδή ότι μερικοί άνθρωποι
ερμηνεύουν τον κόσμο γύρω τους βασιζόμενοι σε κάποιες παραδοχές που δεν
είναι λειτουργικές και που έχουν σαν αποτέλεσμα να "παραμορφώνουν"
τελικά την εικόνα του γύρω κόσμου αντι να την ερμηνεύουν.
6.Με ποιους τρόπους μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;
1- Αποδοχή της αδυναμίας.
Εφόσον δεν μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και όλες οι
προσπάθειες που κάνουμε επιβαρύνουν τη θέση μας το καλύτερο που
μπορούμε να κάνουμε είναι να αποδεχτούμε όσο πιο φιλικά γίνεται αυτή τη
αδυναμία.
2- Αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Τα αντικαταθλιπτικά επιδρούν στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου. Πιο
συγκεκριμένα αλλάζουν τη δράση των χημικών ουσιών (νευροδιαβιβαστές) οι
οποίες χρησιμοποιούνται για να επικοινωνούν τα νευρικά κύτταρα μεταξύ
τους. Σημαντικοί νευροδιαβιβαστές τους οποίους προσπαθούμε να
επηρεάσουμε για τη θεραπεία της κατάθλιψης είναι η σεροτονίνη και η
νοραδρεναλίνη.
Τα αντικαταθλιπτικά είναι σχετικά αθώα φάρμακα. Δεν προκαλούν
εξάρτηση, δεν έχουν σημαντικές παρενέργειες και είναι δυνατόν να μας
προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια. Ο στόχος δεν πρέπει να είναι να λύσουμε
γρήγορα και ολοκληρωτικά το πρόβλημά μας αλλά να βοηθήσουμε όσο
μπορούμε τον εαυτό μας να νιώσει καλύτερα. Για να ρυθμίζουμε σωστά το
είδος και την δοσολογία των αντικαταθλιπτικών είναι σημαντικό να
επικοινωνούμε τακτικά με το γιατρό, να τον ενημερώνουμε για την πορεία
μας και να λύνουμε τις τυχόν απορίες μας σχετικά με τη δράση των
φαρμάκων. Αν κάποιος τύπος αντικαταθλιπτικού μας ενοχλεί με κάποια
παρενέργεια ή δεν μας βοηθά αρκετά, ο γιατρός έχει τη δυνατότητα να μας
προτείνει ένα άλλο φαρμακευτικό τύπο.
3 - Ψυχοθεραπεία - Συμβουλευτική.
Η κατάθλιψη μας δείχνει ότι μέσα μας υπάρχουν προβλήματα σε ένα
βαθύτερο επίπεδο που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Δεν πρόκειται για μια
απλή ασθένεια αλλά για μια μορφή επικοινωνίας για ένα μήνυμα που πρέπει
να αποκωδικοποιήσουμε. Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να μας βοηθήσει να
καταλάβουμε τους ψυχολογικούς λόγους οι οποίοι συμβάλλουν στη
δημιουργία των καταθλιπτικών αισθημάτων και να μας υποστηρίξει στην
πορεία της θεραπευτικής μας αλλαγής.
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να μας βοηθήσει:
- Nα ερευνήσουμε σκέψεις και συμπεριφορές που συμβάλλουν στη
δημιουργία αισθημάτων απογοήτευσης, μειονεκτικότητας και ενοχής τα
οποία συνοδεύουν ή βρίσκονται στη ρίζα της κατάθλιψης.
- Nα κατανοήσουμε ποια από τα προβλήματα που μας απασχολούν μπορούμε
να επιλύσουμε και με ποιο τρόπο και ποια δεν μπορούμε να επιλύσουμε
αλλά οφείλουμε να συμβιώσουμε αρμονικά μαζί τους.
- Να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας με τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
- Nα ξαναβάλουμε σταδιακά στη ζωή μας ευχάριστες δραστηριότητες που
μπορούν να ξυπνήσουν μέσα μας τη χαρά της ζωής. .
- Να εκφράζουμε τα αληθινά μας συναισθήματα όταν θέλουμε πραγματικά να
επικοινωνήσουμε ακόμη και όταν αυτά είναι αρνητικά. (θυμός, πλήξη,
επιθετικότητα, θλίψη).
- Να διεκδικούμε τα δικαιωματά μας και να μην υποχωρούμε από φόβο
στις απόψεις των άλλων..
- Να στηρίζουμε τις επιλογές μας στις δικές μας αξίες και τις δικές
μας επιθυμίες.
- Να ανακτήσουμε τον έλεγχο της ζωής μας.
- Να βάζουμε ρεαλιστικούς στόχους για το μέλλον που μπορούν να μας
δώσουν νόημα και να αναλαμβάνουμε το ρίσκο και την ευθύνη αυτών των
επιλογών.
