ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ










Τι είναι η διπολική διαταραχή



Η διπολική διαταραχή που στο παρελθόν ήταν περισσότερο γνωστή µε τον όρο “µανιοκατάθλιψη”, είναι µια σοβαρή ψυχική νόσος που χαρακτηρίζεται κυρίως από διαταραχή στη συναισθηµατική λειτουργία του ατόµου. Τυπικό της γνώρισµα είναι η εναλλαγή φάσεων µανίας µε φάσεις κατάθλιψης, µεταξύ των οποίων παρεµβάλλονται διαστήµατα µε φυσιολογική διάθεση (νορµοθυµία). Αυτές οι ακραίες διακυµάνσεις στη διάθεση συµπαρασύρουν τη σκέψη, τη δραστηριότητα και τη γενικότερη συµπεριφορά του ατόµου.

Η διπολική διαταραχή έχει περιγραφεί ως η νόσος µε τα “δύο πρόσωπα” και τις πολλές µορφές. Εµφανίζεται στα ίδια ποσοστά περίπου σε άνδρες και γυναίκες. Και αυτό σε αντίθεση µε την κατάθλιψη που εµφανίζεται περίπου σε διπλάσια ποσοστά στις γυναίκες

Είναι γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι βιώνουν από καιρό σε καιρό διακυµάνσεις στη διάθεσή τους, οι οποίες εξαρτώνται από τα ερεθίσµατα του περιβάλλοντος και από τον τρόπο µε τον οποίο ο καθένας τα επεξεργάζεται, τα ερµηνεύει και τα εσωτερικεύει. Οι διακυµάνσεις αυτές “κινούνται” κυρίως ανάµεσα στο συναίσθηµα της χαράς και το συναίσθηµα της λύπης, είναι ένα αναπόσπαστο µέρος της “φυσιολογικής” ζωής και µπορούν να εµφανιστούν σε µια ποικιλία αποχρώσεων και παραλλαγών. Στη διπολική διαταραχή όµως, η µεταβλητότητα της διάθεσης είναι πολύ διαφορετική από τη συνηθισµένη. Οι διακυµάνσεις της έχουν ιδιαίτερα σοβαρό χαρακτήρα, λόγω της µεγάλης έντασης, της µακράς διάρκειας και των σηµαντικών αρνητικών επιπτώσεών τους στην κοινωνική και επαγγελµατική ζωή του ατόµου.

Για παράδειγµα, κάποιος που έχει διπολική διαταραχή, στις περιόδους της κατάθλιψης µπορεί να νιώθει ότι δεν έχει τη δύναµη να σηκωθεί το πρωί από το κρεβάτι του, να πάει στη δουλειά του. του φαίνονται όλα δύσκολα, ακόµα και οι απλές, καθηµερινές δραστηριότητες. Σε άλλες περιόδους πάλι, τις περιόδους της µανίας, το ίδιο άτοµο µπορεί να νιώθει υπέροχα -χωρίς κάποια συγκεκριµένη ή προφανή αιτία- και να ξεχειλίζει από ενεργητικότητα, χαρά, δύναµη και ζωντάνια. Μπορεί να νιώθει ότι εύκολα θα πραγµατοποιήσει πολλά και σπουδαία πράγµατα, πράγµατα όµως για τα οποία οι άλλοι πιστεύουν ότι είναι επικίνδυνα και υπερβαίνουν τις αντικειµενικές του δυνατότητες.

Τα αίτια της διπολικής διαταραχής

Μέχρι στιγµής, δεν έχει αποµονωθεί ένας και µόνο συγκεκριµένος αιτιολογικός παράγοντας. Αντιθέτως, ένας µεγάλος αριθµός παραγόντων θεωρείται ότι συµβάλλει στην ανάπτυξη της διπολικής διαταραχής. Είναι γεγονός ότι η νόσος έχει βιολογική βάση. Μία σαφής ένδειξη για αυτό αποτελεί η τεκµηριωµένη συµµετοχή της κληρονοµικότητας. Η διπολική διαταραχή φαίνεται σε κάποιες οικογένειες να εµφανίζεται µε µεγαλύτερη συχνότητα. Πιθανώς να υπάρχει µια καθορισµένη προδιάθεση στα γονίδιά µας, η οποία καθιστά κάποια άτοµα πιο ευάλωτα σε ορισµένους περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Τα στρεσογόνα γεγονότα και οι ψυχοπιεστικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες διαδραµατίζουν περισσότερο εκλυτικό παρά αιτιολογικό ρόλο στην εκδήλωση της διπολικής διαταραχής. Χαρακτηριστικό είναι πάντως ότι δεν µπορούµε να “προδιαγράψουµε” για κανέναν ότι θα νοσήσει, λαµβάνοντας αποκλειστικά και µόνο υπόψη τη γονιδιακή βάση της ασθένειας. Κλινικές παρατηρήσεις έχουν δείξει ότι τα στρεσογόνα γεγονότα παίζουν πιο σηµαντικό ρόλο στα άτοµα στα οποία η νόσος εµφανίζεται σε µεγαλύτερη ηλικία.

Τα συµπτώµατα της διπολικής διαταραχής

Η έναρξη της διπολικής διαταραχής µπορεί να γίνει είτε µε ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, είτε µε ένα επεισόδιο µανίας.

Όποιο από τα δύο και αν συµβεί, τις περισσότερες φορές τα πρώτα συµπτώµατα εµφανίζονται σταδιακά.



Τα συµπτώµατα της κατάθλιψης

Πρώτα απ’ όλα πρέπει να επισηµανθεί ότι υπάρχει διαφορά ανάµεσα στη θλίψη, που είναι ένα φυσιολογικό συναίσθηµα, και στη νόσο κατάθλιψη. Η διαφορά αυτή έγκειται στο πλήθος των συµπτωµάτων, την ένταση, τη σοβαρότητα και τη διάρκειά τους. Προκειµένου να τεθεί η διάγνωση της κατάθλιψης, οι ειδικοί θεωρούν ότι το άτοµο πρέπει να εµφανίζει τουλάχιστον πέντε από τα συµπτώµατα που αναφέρονται στη συνέχεια, τις περισσότερες ώρες της ηµέρας, για τουλάχιστον δύο εβδοµάδες και σχεδόν σε καθηµερινή βάση. Ένα χαρακτηριστικό της κατάθλιψης, όταν αυτή αποτελεί τον ένα πόλο της διπολικής διαταραχής, είναι ότι τα συµπτώµατα εµφανίζονται πιο έντονα το πρωί και υποχωρούν προς το τέλος της µέρας.

Συµπτώµατα καταθλιπτικού επεισοδίου:

Καταθλιπτική διάθεση, µε ή χωρίς άγχος
Αίσθηµα κενού
Απαισιοδοξία ή απελπισία και αίσθηµα αβοηθησίας
Ιδέες ενοχής & αναξιότητας
Απώλεια των ενδιαφερόντων και αδυναµία άντλησης ικανοποίησης από τη συµµετοχή σε δραστηριότητες που ήταν προηγουµένως ευχάριστες
Μείωση της ενεργητικότητας, εύκολη κόπωση
∆υσκολία στη συγκέντρωση, τη µνήµη και τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων
Ανησυχία ή ευερεθιστότητα
∆ιαταραχές του ύπνου
∆ιαταραχές της όρεξης
Μείωση της σεξουαλικής διάθεσης
Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας και συχνά απόπειρες αυτοκτονίας
Τα συµπτώµατα της µανίας

Στη διπολική διαταραχή, στον αντίθετο πόλο της κατάθλιψης βρίσκεται η µανία. Η ευφορία, που είναι το χαρακτηριστικό συναίσθηµα στη φάση της µανίας, ξεπερνά τα όρια του φυσιολογικού και γίνεται παθολογική. Μιλάµε για µανία όταν τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω συµπτώµατα εκδηλώνονται ταυτόχρονα, συνοδευόµενα από ευφορική ή ευερέθιστη διάθεση, και είναι παρόντα κατά το µεγαλύτερο µέρος της ηµέρας, σχεδόν κάθε ηµέρα και για διάστηµα µεγαλύτερο της µιας εβδοµάδας. Τα περισσότερα συµπτώµατα της µανίας είναι αντίθετα από αυτά της κατάθλιψης.

Συµπτώµατα µανιακού επεισοδίου:

Υπερβολικά ευφορική διάθεση, υπεραισιοδοξία
Έντονη δραστηριότητα
Εκνευρισµός, ανησυχία, ευερεθιστότητα
Παρορµητική ή επιθετική συµπεριφορά
Γρήγορη και συχνά ανοργάνωτη σκέψη και οµιλία
∆ιάσπαση προσοχής και αδυναµία συγκέντρωσης
Μειωµένη ανάγκη για ύπνο
Υπερεκτίµηση δυνάµεων και ικανοτήτων, ιδέες µεγαλείου
Περιορισµένη κριτική ικανότητα, που επηρεάζει την επαφή µε την πραγµατικότητα
Έντονα υπερκαταναλωτική συµπεριφορά, αλόγιστες οικονοµικές δαπάνες
Σεξουαλική υπερδραστηριότητα
Κατάχρηση ουσιών
Αδυναµία κατανόησης του νοσηρού της κατάστασης
Στη διπολική διαταραχή, στον αντίθετο πόλο της κατάθλιψης βρίσκεται η µανία. Η ευφορία, που είναι το χαρακτηριστικό συναίσθηµα στη φάση της µανίας, ξεπερνά τα όρια του φυσιολογικού και γίνεται παθολογική

Πρόδροµα συµπτώµατα

Τις περισσότερες φορές, η αλλαγή στη διάθεση δεν συµβαίνει εντελώς ξαφνικά.

Περιστατικά της ζωής, ακόµη κι αν αυτά φαίνονται ασήµαντα, µπορεί να πυροδοτήσουν αυτή την αλλαγή, η οποία συνήθως αρχίζει να εµφανίζεται µε κάποια προειδοποιητικά σηµάδια. Αυτά τα προειδοποιητικά σηµάδια, που υποδηλώνουν ότι κάτι πρόκειται να συµβεί άµεσα, είναι συνήθως διαφορετικά για το κάθε άτοµο. Τις πρώτες φορές, το πιο πιθανό είναι το άτοµο µε διπολική διαταραχή να µην προσέξει αυτά τα σηµάδια εγκαίρως. Σταδιακά, όµως, µπορεί να µάθει να τα αναγνωρίζει είτε µόνο του, είτε µε τη βοήθεια του συντρόφου, της οικογένειας ή των φίλων του. Αυτά τα προειδοποιητικά σηµάδια στην ψυχιατρική ορολογία λέγονται “πρόδροµα συµπτώµατα”.

Πώς εισβάλλει η κατάθλιψη

Όταν εµφανίζεται η κατάθλιψη, το άτοµο δε βυθίζεται µονοµιάς σε µια “µαύρη τρύπα”. Η κατάθλιψη αρχίζει να εισβάλλει στην αρχή ανεπαίσθητα, ύπουλα, βαθµιαία, σταδιακά. Σιγά-σιγά παρουσιάζονται πιο οργανωµένα τα παρακάτω πρόδροµα συµπτώµατα:

Ακεφιά, θλίψη, απαισιοδοξία
Ατονία, αδυναµία, εύκολη κόπωση
Άγχος, δυσφορία
∆ιαταραχές στον ύπνο
Μείωση του ενδιαφέροντος για κοινωνικές επαφές
Μείωση των δραστηριοτήτων

Πώς εισβάλλει η µανία

Όπως και η κατάθλιψη, έτσι και η µανία τις πιο πολλές φορές εισβάλλει σταδιακά. Η διάθεση αρχίζει σιγά-σιγά να ανεβαίνει, η αισιοδοξία και η ενεργητικότητα να αυξάνονται.

Όταν αυτό συµβαίνει µετά τη “δύσκολη” φάση της κατάθλιψης, το άτοµο χαίρεται και απολαµβάνει µετά από καιρό αυτή την ευχάριστη κατάσταση. Ανεπαίσθητα και σταδιακά όµως, η κατάσταση αυτή µπορεί να κλιµακωθεί και να εµφανιστούν µε πιο οργανωµένη µορφή τα παρακάτω πρόδροµα συµπτώµατα της µανίας:

Υπερένταση, ανησυχία
Πολλές κοινωνικές επαφές, υπερδραστηριότητα
Περιορισµένη ανάγκη για ύπνο
Υπερβολική αισιοδοξία, ευφορική διάθεση
Φλυαρία, σπατάλες και υπερκαταναλωτική συµπεριφορά
Το “καµπανάκι” έχει ήδη χτυπήσει και πρέπει κανείς να πάρει θεραπευτικά µέτρα για να αποφύγει την εξέλιξη της µανίας και το φαύλο κύκλο “µανία-κατάθλιψη” που µπορεί να ακολουθήσει.

Η θεραπευτική αντιµετώπιση της διπολικής διαταραχής

∆ύο είναι τα βασικά ορόσηµα στη θεραπεία της διπολικής διαταραχής: Η φαρµακευτική αγωγή και οι ψυχοθεραπευτικές-ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις.

Ι. Φαρµακευτική αγωγή

Τα φάρµακα αποτελούν την κύρια θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Μελέτες των τελευταίων 20 ετών έχουν δείξει ότι τα άτοµα που λαµβάνουν τα κατάλληλα φάρµακα παραµένουν καλά για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα, σε σύγκριση µε εκείνα που δεν παίρνουν φάρµακα. Στόχος της φαρµακευτικής αγωγής είναι η αντιµετώπιση των οξέων συµπτωµάτων και η πρόληψη των υποτροπών. Σε πρώτη φάση δηλαδή, ο στόχος είναι να αντιµετωπιστούν τα συµπτώµατα της κατάθλιψης ή της µανίας, να µειωθεί η ένταση και να περιοριστεί η διάρκειά τους. Στη συνέχεια, η φαρµακευτική αγωγή αποσκοπεί στη διατήρηση αυτής της βελτίωσης και στον έλεγχο της κυκλικής πορείας της διπολικής διαταραχής, δηλαδή την πρόληψη µιας πιθανής υποτροπής.

Tυπικό της γνώρισµα είναι η εναλλαγή φάσεων µανίας µε φάσεις κατάθλιψης, µεταξύ των οποίων παρεµβάλλονται διαστήµατα µε φυσιολογική διάθεση (νορµοθυµία). Αυτές οι ακραίες διακυµάνσεις στη διάθεση συµπαρασύρουν τη σκέψη, τη δραστηριότητα και τη γενικότερη συµπεριφορά του ατόµου

Η φαρµακευτική αγωγή για τη διπολική διαταραχή βρίσκεται ακόµη σε φάση εξέλιξης -νέα φάρµακα και νέοι συνδυασµοί προστίθενται στη θεραπευτική φαρέτρα. Η λογική που διέπει, ωστόσο, τη θεραπευτική παρέµβαση παραµένει κοινή σε όλες τις περιπτώσεις: συνίσταται αφενός µεν στον έλεγχο του ενός πόλου της διαταραχής χωρίς την επιδείνωση του άλλου (τον έλεγχο, π.χ., των καταθλιπτικών συµπτωµάτων χωρίς να πυροδοτηθούν τα συµπτώµατα της µανίας), αφετέρου δε στην επιµήκυνση του χρονικού διαστήµατος της νορµοθυµίας.

Η θεραπεία είναι σύνθετη, καθώς υπάρχουν πολλά διαφορετικά συµπτώµατα που απαιτούν την προσοχή του ειδικού. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά συνταγογραφείται ένας συνδυασµός διαφορετικών φαρµάκων. Είτε µόνα τους, είτε σε συνδυασµό, τα φάρµακα συνταγογραφούνται µε κριτήριο τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ασθενή και τη φάση της διαταραχής στην οποία βρίσκεται.

Οι βασικοί τύποι φαρµάκων που χρησιµοποιούνται στη διπολική διαταραχή είναι:

Τα σταθεροποιητικά της διάθεσης: είναι φάρµακα που διασφαλίζουν ότι η διάθεση του ατόµου όχι µόνο θα γίνει, αλλά και θα παραµείνει φυσιολογική. Το λίθιο είναι το πιο παλιό και το πιο διαδεδοµένο σταθεροποιητικό. Κάποιες άλλες ουσίες, που αρχικά προορίζονταν για τη θεραπεία της επιληψίας, τα αντιεπιληπτικά φάρµακα, βρέθηκε ότι µπορούν να δράσουν και ως σταθεροποιητικά του συναισθήµατος. Γενικώς, τα σταθεροποιητικά της διάθεσης χρησιµοποιούνται στη θεραπεία της οξείας µανίας, αλλά κυρίως στη σταθεροποίηση της διάθεσης και την πρόληψη µελλοντικών υποτροπών.
Τα νεότερα (άτυπα) αντιψυχωσικά: χρησιµο­ποιούνται κυρίως για την αντιµετώπιση των φάσεων της µανίας και των οξέων µανιακών επεισοδίων. Ορισµένα από αυτά έχει βρεθεί ότι σε κατάλληλη δοσολογία βελτιώνουν τη διάθεση του ασθενή και κατά την καταθλιπτική φάση, ενώ παράλληλα δρουν και ως σταθεροποιητικά της διάθεσης. Μελέτες που διερευνούν αυτές τις νέες θεραπευτικές δυνατότητες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη.
Τα αντικαταθλιπτικά: χορηγούνται κυρίως στη φάση της κατάθλιψης, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις εκείνες που τα καταθλιπτικά συµπτώµατα αντιστέκονται στα σταθεροποιητικά της διάθεσης.
Εκτός από τη φαρµακευτική αντιµετώπιση, οι συµπληρωµατικές ψυχοθεραπευτικές και ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις µπορούν να συµβάλουν ουσιαστικά στην ολοκληρωµένη αντιµετώπιση της διπολικής διαταραχής

∆εν θα πρέπει να ξεχνάµε ότι κάθε φάρµακο έχει πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα. Ο κατάλληλος ειδικός για να συµβουλεύσει υπεύθυνα για τη φαρµακευτική αγωγή που ενδείκνυται στην περίπτωση του κάθε ασθενή, είναι αποκλειστικά και µόνο ο ψυχίατρός του.

Για να επωφεληθεί κανείς όσο το δυνατό περισσότερο από τη θεραπεία του, είναι σηµαντικό να λαµβάνει τη φαρµακευτική αγωγή του συστηµατικά και σύµφωνα µε τις οδηγίες του γιατρού του, να καταγράφει τις αλλαγές της διάθεσής του και να τις συζητά µε το γιατρό του.

ΙΙ. Ψυχοθεραπευτικές-Ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις

Εκτός από τη φαρµακευτική αντιµετώπιση, οι συµπληρωµατικές ψυχοθεραπευτικές και ψυχοκοινωνικές παρεµβάσεις µπορούν να συµβάλουν ουσιαστικά στην ολοκληρωµένη αντιµετώπιση της διπολικής διαταραχής.

Από τις παρεµβάσεις αυτές, οι πιο σηµαντικές είναι οι παρακάτω:

Η Γνωσιακή – Συµπεριφορική ψυχοθεραπεία: βοηθάει το άτοµο µε διπολική διαταραχή να τροποποιήσει τις απόψεις που το οδηγούν σε δυσλειτουργία και σχετίζονται µε την ασθένεια.
Η Οικογενειακή Θεραπεία: βασίζεται στη χρήση συγκεκριµένων στρατηγικών που έχουν ως στόχο τη µείωση του άγχους που βιώνει η οικογένεια, το οποίο µπορεί να ενισχύει τα συµπτώµατα του ατόµου µε διπολική διαταραχή, ή και να απορρέει από αυτά.
Η Ψυχοεκπαίδευση: είναι µια σύγχρονη θεραπευτική παρέµβαση η οποία παρέχει ενηµέρωση για τη νόσο και εκπαίδευση για την έγκαιρη αναγνώριση των πρώιµων/προειδοποιητικών συµπτωµάτων της υποτροπής, τη συστηµατική λήψη της φαρµακευτικής αγωγής, την αντιµετώπιση του στρες και των προβληµάτων που προκύπτουν από τη διαταραχή. Η ψυχοεκπαίδευση χρησιµοποιεί ψυχοθεραπευτικές και ενηµερωτικές-εκπαιδευτικές τεχνικές και απευθύνεται τόσο στον ίδιο τον ασθενή όσο και στην οικογένειά του. “Ψυχοεκπαίδευση” στην ουσία είναι να µαθαίνεις και να γνωρίζεις περισσότερα για το πρόβληµά σου και έτσι να µπορείς να το αντιµετωπίζεις καλύτερα και αποτελεσµατικότερα. Η ψυχοεκπαίδευση βοηθά το άτοµο να κατανοήσει την πραγµατικότητα και να προσαρµοστεί σε ένα καινούργιο τρόπο ζωής που θα συµβάλει θετικά στον έλεγχο των διακυµάνσεων της διάθεσής του.
Ενδεικτικά παρατίθεται ένα “τυπικό” πρόγραµµα ψυχοεκπαίδευσης, προκειµένου να γίνει σαφές γιατί η ψυχοεκπαίδευση αποτελεί ένα βασικό κρίκο στην αλυσίδα των παρεµβάσεων για τη διπολική διαταραχή.

Ένα τυπικό πρόγραµµα ψυχοεκπαίδευσης καλύπτει θέµατα όπως:

Εντοπισµός των αιτιών και των εκλυτικών παραγόντων που προκαλούν τα επεισόδια µανίας και κατάθλιψης
Έγκαιρος εντοπισµός των συµπτωµάτων µανίας και κατάθλιψης
Τρόπος χρήσης “ηµερολογίων της διάθεσης”, όπου αποτυπώνονται οι διακυµάνσεις της συναισθηµατικής διάθεσης
Χρήση των φαρµάκων
Τρόπος αναγνώρισης των ανεπιθύµητων ενεργειών και τι να κάνετε γι’ αυτές
Θέµατα σχετικά µε την κύηση και θέµατα γενετικής συµβουλευτικής
Κίνδυνοι από τη διακοπή της φαρµακευτικής αγωγής
Βοήθεια για την αποφυγή αλκοόλ και ναρκωτικών
Βοήθεια για την καθιέρωση ενός τακτικού και προγραµµατισµένου τρόπου ζωής
Τρόπος αντιµετώπισης προβληµάτων στον ύπνο
Τρόποι διαχείρισης του στρες
Βοήθεια στην επίλυση προβληµάτων που προκύπτουν από τη νόσο
Βοήθεια στην επίλυση προβληµάτων της καθηµερινής ζωής
Η ψυχοεκπαίδευση, ως παρέµβαση που εστιάζει στην οικογένεια, µπορεί επίσης να καλύπτει θέµατα σχετικά µε πιθανές χρηµατοοικονοµικές, κοινωνικές και ψυχολογικές εντάσεις, τις οποίες ενδεχοµένως προκαλεί η φροντίδα του συγγενή που έχει διπολική διαταραχή.

Η διπολική διαταραχή σήµερα µπορεί να αντιµετωπιστεί αποτελεσµατικά. Τα νέα φάρµακα, η λήψη της κατάλληλης σε κάθε φάση φαρµακευτικής αγωγής, η ψυχοεκπαίδευση και η ψυχολογική υποστήριξη, µπορούν να βοηθήσουν το άτοµο που έχει διπολική διαταραχή να ζει µια φυσιολογική και δηµιουργική ζωή.
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...