H βία εκφράζεται με πολλούς τρόπους,
πιο εύκολα αναγνωρίσιμη με τους πιο "φωναχτούς" και τους πιο διαφημισμένους τρόπους : ξύλο, τραυματισμοί, ακρωτηριασμοί, σκοτωμοί, βιασμοί, σεξουαλική κι οικονομική εκμετάλευση, κι οτιδήποτε έχει φανερά μετρήσιμα καταστροφικά αποτελέσματα ή προσβάλει τα "χρηστά ήθη" (εμφανής ψυχολογική βλάβη, εξαναγκασμός σε εγκληματικές πράξεις, απειλές βίας, εκβιασμοί, περιορισμός κινήσης, εκμετάλευση, καταστροφή περιουσίας .. )
Aλλά έχει μακροπρόθεσμα καταστροφικά αποτελέσματα και όταν εκφράζεται με μορφές όχι τόσο εύκολα αναγνωρίσιμες και δυστυχώς ευρύτατα διαδεδομένες, συχνά χωρίς να τη συνειδητοποίηση ούτε θύματος ούτε θύτη, όπως για παράδειγμα η λεκτική, η συναισθηματική και η ψυχολογική βία.
Βία είναι ..
Κάθε συμπεριφορά ή συστηματική πολιτική συμπεριφοράς που χρησιμοποιείται για να εξαναγκάσει, να κυριαρχήσει ή να απομονώσει το θύμα.
Eίναι κάθε σωματική, ψυχολογική και λεκτική κακοποίηση ανθρώπου που δημιουργεί σωματικό ή και ψυχικό πόνο ή και πληγές,
Είναι η χρήση κάθε μορφής εξουσίας που επιβάλλεται στο άλλο άτομο για τη διατήρηση του ελέγχου της σχέσης και της συμπεριφοράς του θύματος.
Συχνά συμπεριλαμβάνει παραβίαση των δικαιωμάτων του θύματος.
Συνήθως θεωρούμε βία τις βασικές μορφές της που είναι εύκολα ορατή, αλλά πολύ συχνά η βία δεν είναι και τόσο ορατή. Η βία συμπεριλαμβάνει όλες τις παρακάτω μορφές.. και ο κατάλογος δεν είναι πλήρης..
Σωματική βία
Από χαστούκι μέχρι βαριά σωματική βλάβη, συμπεριλαμβάνοντας καθετί που προξενεί πόνο, τραυματισμό, ακρωτηριασμό ή που έχει πρόθεση να.. Και o βιασμός και κάθε άλλη βίαιη και καταπιεστική συμπεριφορά προς το σώμα ...χτυπήματα, καψίματα, σπρωξίματα, χρήση όπλου, φυσικός περιορισμός, παρεμπόδιση κάλυψης βασικών αναγκών (πχ. τροφή, φάρμακα, ύπνος..)
Απομόνωση
Περιορισμός της ελευθερίας, έλεγχος της επικοινωνίας με φίλους και συγγενείς, περιορισμοί της κοινωνικότητας, 'Ελεγχος της πρόσβασης σε πληροφόρηση, της συμμετοχής σε ομάδες κι οργανώσεις, κλείδωμα σε περιορισμένο χώρο, περιορισμός της κινητικότητας, παρακολούθηση τηλεφώνων, email κλπ.
παράδειγμα: "Γιατί να δεις τους παλιούς σου φίλους και την οικογένεια? Τώρα παντρεύτηκες." "Πού θα πας λέει? Δεν κατάλαβες.. Στο απαγορεύω."
Ψυχολογική βία
Υποτιμητικές συμπεριφορές, ταπείνωση.. μέχρι σοβαρή ψυχολογική βλάβη (ιδ. σε μακρόχρονη ή και έντονη έκθεση). Διαρκές κριτικάρισμα, υποτίμιση και κοροϊδίες (εαυτού, οικογένειας, φίλων, παρελθόντος..) Προσπάθειες εξευτελισμού, ψέματα, υπονόμευση της αυτοεκτίμισης.
Συναισθηματική βία
Ιδιαίτερα καταπίεση κι εξαναγκασμοί που εκμεταλεύονται την ψυχολογική και συναισθηματική μας εξάρτηση, πιθανώς με απειλές κι εκβιασμούς. Τα όρια συγχέονται με την ψυχολογική βία.
Ιδιαίτερα σοβαρή για τις νέες και τα παιδιά, αλλά και για κάθε άτομο "αποκλεισμένο" από ευρύτερη κοινωνικότητα. Συχνά σε συνδυασμό με στέρηση-απομόνωση.
Λεκτική βία
Φωνές, βρισιές, εξευτελισμοί, απειλές και τρομοκράτηση (με στόχο το ίδιο το θύμα ή και οικείους του) Αποτελεί τμήμα της ψυχολογικής και συναισθηματικής βίας, συνήθως συμπεριλαμβάνει τις απειλές, ενώ η τρομοκράτηση συνήθως συμπεριλαμβάνει κι άλλους τρόπους βίας..
Απειλές, εκφοβισμοί, εκβιασμοί
Απειλές βίας ή πρόκλησης κάθε είδους κακού στον απειλούμενο, στον εαυτό του (απειλούντα), ή σε άλλους (παιδιά, οικογένεια, κατοικίδια κλπ.), Απειλές για καταγγελίες στις αρχές που θα θέσουν σε κίνδυνο κάτι σημαντικό για το θύμα (πχ. επιμέλεια παιδιών, πράσινη κάρτα.. κλπ.) .. ή και αντίστοιχων αναφορών που επίσης μπορεί να κοστίσουν στο θύμα.. πχ. κατηγορίες στην οικογένεια, στη δουλειά, κλπ.
Εξαναγκασμός
σε κάθε πράξη ή απραξία του θύματος, παρά στη θέληση του Συχνά επιβάλεται με εκφρασμένες ή μη απειλές κι εκβιασμούς και με κάθε άλλο είδος βίας και καταπίεσης.
Οικονομική βία - εκμετάλευση
'Ελεγχος της περιουσίας και των εσόδων του θύματος ή και κατάχρηση, καλλιέργεια οικονομικής εξάρτησης (απαγόρευση εργασίας, αποκλεισμός χρηματοπιστωτικών πόρων και δυνατότητας εργασίας, κλπ.), άμισθη εργασία, καταναγκαστική εργασία (για κέρδος του θύτη) οικονομικές αποφάσεις χωρίς ενημέρωση του συντρόφου (για κοινούς πόρους),
παράδειγμα: " η δικιά μου η γυναίκα/κόρη δεν μπορεί να δουλεύει "
Συμπεριφορές παρενόχλησης
Ακολούθηση, εμφανίσεις στη δουλιά ή στο σπίτι, επανειλημένα τηλεφωνήματα στο θύμα ή και στην οικογένεια, τους φίλους, τους συναδέλφους.. (εμφανίζεται διαρκώς μπροστά μας.. ή επικοινωνεί διαρκώς με κάθε τρόπο, μας επιβάλλει την παρουσία του.)
Σεξουαλική βία ,παρενόχληση
Επιβολή σεξουαλικής πράξης ή συμπεριφορών ενάντια στη θέληση του θύματος, πίεση για σεξουαλικές συμπεριφορές που μας κάνουν να νοιώθουμε άσχημα, κριτικάρισμα της συμπεριφοράς και της απόδοσής μας στο κρεβάτι.. (Και μέσα στο γάμο ή στο ζευγάρι, κάθε σεξουαλικός καταναγκασμός που δεν δέχεται "όχι" είναι βία.)
Καταστροφή περιουσίας..
Από έπιπλα κι αντικείμενα αξίας, μέχρι ημερολόγια κι αντικείμενα συναισθηματικής μόνο αξίας, και τα κλασικά γυαλικά που η θραύση τους τρομάζει πάντα, ανεξάρτητα από την αξία τους. Κατά προτίμηση με βίαιο τρόπο που να τρομοκρατεί όσο γίνεται περισσότερο. Πέταμα ή με κάθε άλλο τρόπο εξαφάνιση ρουχισμού ή άλλων αντικειμένων του θύματος..
Παραμέληση-στέρηση
Στέρηση βασικών δικαιωμάτων, ιδ. ελευθερίας, επικοινωνίας, βασικών αναγκών (και συναισθηματικών), αναγκών σωματικής και ψυχικής υγείας, εκπαίδευσης, κλπ.
Τις περισσότερες φορές οι "απαγορεύσεις" δεν δηλώνονται ρητά, αλλά επιβάλονται με "τιμωρητικές" συμπεριφορές καθε φορά που παραβαίνουμε τους υποτιθέμενους "κανόνες" του θύτη, τους οποίους "οφείλουμε" να γνωρίζουμε. Κι οι οποίοι παραβιάζουν τα βασικά μας δικαιώματα και δεν λαβαίνουν υπόψη καμια βασική μας ανάγκη. Η πιο συνηθισμένη και "απλή" τιμωρία είναι νευράκια, καυγαδάκια κλπ. αμέσως μετά, (μέτριες ή και σοβαρές μορφές ψυχολογικής και λεκτικής βίας).. μέχρι και ζημιές στο σπίτι, αλλά και κάθε άλλη "τιμωρητική" ή απειλητική συμπεριφορά.
"Θα σου κάνω, θα σου δείξω.." και βέβαια κυρίως: "Θα σε μάθω εγώ". Θα σε εκπαιδεύσω δηλαδή, να κάνεις ό,τι ακριβώς θέλω και τίποτα άλλο. Για να ξέρεις την άλλη φορά και να μην ξανατολμήσεις ούτε να το σκεφτείς.
Πολύ συχνά γίνεται προσπάθεια να θεωρηθούν "αυτονόητοι" οι κανόνες συμπεριφοράς που θέλει να επιβάλει ο θύτης, είτε γενικά στην κοινωνία, είτε σε κάποια δική του ομάδα, πχ. στην οικογένειά του, στον τόπο καταγωγής του κλπ.
Συνήθως η βία έχει πορεία φαύλου κύκλου. Αρκετοί μελετητές αυτού του φαινομένου (όπως π.χ. ο Lenore Walker) έχουν παρουσιάσει ένα μοντέλο γνωστό ως ο 'κύκλος της βίας'. Παρακάτω παρουσιάζω μια από τις εκδοχές του:
1η Φάση: Ο μήνας του μέλιτος
Αυτή η φάση χαρακτηρίζεται συνήθως από τρυφερότητα, απολογία, προσφορά (π.χ. δώρα, προσφορά βοήθειας σε κάτι που συνήθως ο ‘θύτης’ δεν βοηθάει) και ολοφάνερη παύση της βίας.
2η φάση: Η οικοδόμιση της έντασης
Αυτή η φάση συνήθως χαρακτηρίζεται από φτωχή και ‘ρηχή’ επικοινωνία, ένταση, τρόμο ή φόβο μήπως προκληθεί καβγάς.
3η φάση: Το ξέσπασμα
Σε αυτή τη φάση είναι χαρακτηριστικές οι εκρήξεις βίας και τα περιστατικά κακοποίησης. Είναι συνήθως σε αυτή τη φάση όπου αυτός που βρίσκεται στο ρόλο του θύματος αποφασίζει ή σκέφτεται σοβαρά να κάνει κάτι για την κατάσταση, π.χ. να ζητήσει ή να δεχτεί βοήθεια.
4η φάση: Η μετάνοια
Είναι η φάση κατά την οποία αυτός/η που παίζει το ρόλο του θύτη προετοιμάζει το έδαφος για την 1η Φάση (‘το μήνα του μέλιτος’) δείχνοντας φανερά μετάνοια για τις πράξεις του/της, εκφράζοντας συναισθήματα τύψεων, δίνοντας υποσχέσεις για αλλαγή – ότι π.χ. ‘ήταν η τελευταία φορά που συνέβη’ – κάτι που, όμως, αν πρόκειται για το φαύλο κύκλο της βίας δυστυχώς δεν συμβαίνει και στην πραγματικότητα.
Μπορεί να μην βλέπετε τη βία βλέπετε όμως τα «σημάδια».
Κατά μέσο όρο χρειάζονται 35 εκδηλώσεις βίας προτού μία γυναίκα στραφεί προς την αστυνομία για βοήθεια.
Τι εμποδίζει μία γυναίκα να εγκαταλείψει τον σύντροφο της;
Οι λόγοι ποικίλουν και είναι περίπλοκοι:
-Η έλλειψη οικονομικών πόρων. Οι γυναίκες που ζητούν άσυλο δεν έχουν πρόσβαση σε επιδόματα που δίνει η κυβέρνηση.
-Το γεγονός ότι δεν έχει που να πάει και σε ποιον να στραφεί.
-Ο φόβος για περισσότερη βία, παρενόχληση και αντίποινα στο μέλλον.
-Η κυκλοθυμία του συντρόφου, ο οποίος από βίαιος και προσβλητικός μπορεί να εναλλάσσεται σε τρυφερός και στοργικός.
-Η ανησυχία ότι η βία εκδηλώνεται από δικό της λάθος. Ο θύτης κατηγορεί το θύμα του για τις δικές του εκρήξεις βίας.
-Ο φόβος ότι θα χάσει την κηδεμονία των παιδιών.
-Η πίεση από το οικογενειακό περιβάλλον.
-Η ντροπή και ο αποκλεισμός, ειδικά για αλλοδαπές ή γυναίκες που ανήκουν σε φυλετικές μειονότητες και ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες.
Πώς να βοηθήσετε
-Σπάστε τη σιωπή σας, μιλήστε για το πρόβλημα σε άτομα που αγαπάτε και εμπιστεύεστε, αλλιώς μιλήστε σε κάποιον επαγγελματία γάμου, γιατρό, ψυχολόγο η κοινωνικό λειτουργό.
-Τηλεφωνήστε και μιλήστε σε τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας. Πάρτε συμβουλές.
-Συνειδητοποιήστε ότι χρειάζεται ψυχολογική βοήθεια.
-Ενθαρρύνετε την άποψη να θεραπευτεί.
-Βρείτε το κουράγιο να μην δίνετε σημασία στις συγνώμες και στα παρακάλια του.
-Προφυλάξτε τον εαυτό σας και κυρίως τα παιδιά σας από το να βλέπουν τις σκηνές βίας που τα πληγώνουν.
-Πάρτε και εσείς ψυχολογική βοήθεια για να καταλάβετε τι συμβαίνει και πώς πρέπει να συμπεριφερθείτε.
-Τολμήστε μια καινούρια αρχή.
-Ξαναβρείτε την ελπίδα, ξεχάστε τον φόβο, δώστε δυναμικές λύσεις γιατί πρόκειται για την ζωή σας.
-Τίποτα δεν δικαιολογεί την βία. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να λύσει κανείς ένα πρόβλημα.
Νομοσχέδιο για την ενδοοικογενειακή βία
Το νομοσχέδιο εισάγει πέντε κρίσιμες μεταρρυθμιστικές τομές:
Για πρώτη φορά, καθιερώνεται ο πρωτοπόρος θεσμός της δικαστικής διαμεσολάβησης, προκειμένου για εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας πλημμεληματικού χαρακτήρα - όχι για βαριά εγκλήματα, δηλαδή για κακουργήματα. Δράστης και θύμα καλούνται ενώπιον του αρμόδιου εισαγγελέα, συνεπικουρούμενου από κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και άλλους ειδικούς, προκειμένου να καταβληθούν όλες οι δυνατές προσπάθειες για την αποκατάσταση της αρμονικής συμβίωσης και της οικογενειακής ειρήνης.
Για πρώτη φορά, αντιμετωπίζεται πλέον ως έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας ο εξαναγκασμός σε ερωτική πράξη χωρίς την ελεύθερη βούληση και των δύο συμβίων, σύμφωνα με τα ισχύοντα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Για πρώτη φορά, απαγορεύεται ρητά η σωματική βία σε βάρος ανηλίκων ως μέσου σωφρονισμού στο πλαίσιο της ανατροφής τους. Η χώρα μας εναρμονίζεται έτσι με τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού, καθώς και με τη δημόσια θέση του Συνηγόρου του Πολίτη
Για πρώτη φορά, όλο το πλέγμα των μέτρων εφαρμόζεται και στις περιπτώσεις σταθερής συμβίωσης μεταξύ ανδρός και γυναικός εκτός γάμου.
Για πρώτη φορά, η άσκηση ενδοοικογενειακής βίας συνιστά πλέον τεκμήριο κλονισμού του γάμου (όπως η περίπτωση μοιχείας, διγαμίας και επιβουλής της ζωής).
Πού μπορείς να απευθυνθείς για άμεση βοήθεια
Κ.Ε.Θ.Ι: http://www.kethi.gr/greek/kentra/index.htm
Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας / Βοήθεια για τη βία μέσα στην οικογένεια:T: 210 36 16 232
Γραμμή SOS της Γενικής Γραμματείας Ισότητας:T: 210 32 20 900
Κέντρα Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών (Γ.Γ.Ι.): Tηλ. Αθήνα: 210 52 35 318 & 210 52 35 250 Τηλ. Πειραιάς: 210 41 12 091 & 210 41 29 101
ΑΛΛΗΛΕΓΓΎΗ (Ξενώνες υποδοχής της Εκκλησίας της Ελλάδος): Αγ. Ζώνης 91 Τ: 800 11 37 777 (χωρίς χρέωση)
